Nowelizacja PZP 2025 – kluczowe zmiany dla wykonawców i ich wpływ na rynek zamówień publicznych

Równe traktowanie wykonawców

W nawiązaniu do wyroku TSUE z 22 października 2024 r. (C-652/22), który ogranicza zasadę równego traktowania do wykonawców z UE oraz krajów mających z nią umowy o dostępie do rynku zamówień publicznych, projektodawcy proponują umożliwienie zamawiającym różnicowania warunków udziału w postępowaniu dla podmiotów z tych grup. Celem jest przeciwdziałanie pogorszeniu sytuacji „unijnych” wykonawców, którzy ponoszą wyższe koszty realizacji inwestycji ze względu na surowsze wymogi środowiskowe i społeczne, nieobowiązujące wykonawców z państw trzecich.

Wyrok TSUE w sprawie C-652/22 dotyczył tureckiej firmy, która ubiegała się o zamówienie publiczne w Chorwacji. Trybunał orzekł, że w braku umowy międzynarodowej w dziedzinie zamówień publicznych między Unią Europejską a państwem trzecim, wykonawcy z tego państwa nie mogą powoływać się na przepisy dyrektywy 2014/25/UE, aby domagać się udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego na równych zasadach z oferentami z państw członkowskich lub z państw trzecich związanych taką umową.
gov.pl

W praktyce oznacza to, że zamawiający w krajach UE mogą różnicować warunki udziału w postępowaniach przetargowych, faworyzując wykonawców z UE lub krajów mających z nią odpowiednie umowy, co ma na celu ochronę rynku wewnętrznego i zapewnienie uczciwej konkurencji.

Jeśli chodzi o pozostałe zmiany, szczególną uwagę należy zwrócić na:

Nowe podstawy wykluczenia

Projekt nowelizacji PZP przewiduje rozszerzenie katalogu podstaw wykluczenia o przestępstwa naruszające przepisy ustawy o związkach zawodowych. Inicjatorzy argumentują, że dotychczasowa implementacja dyrektywy 2014/24/UE w zakresie prawa pracy jest niewystarczająca, co uzasadnia wprowadzenie dodatkowych mechanizmów ochronnych.

Waloryzacja wynagrodzenia wykonawcy

Kolejną istotną propozycją jest urealnienie mechanizmów waloryzacji wynagrodzenia wykonawców oraz wprowadzenie klauzul abuzywnych. Zmiany obejmują m.in. wprowadzenie minimalnego progu waloryzacyjnego oraz modyfikację zasad dotyczących maksymalnej wysokości waloryzacji, co ma na celu lepsze dostosowanie wynagrodzeń do realiów rynkowych.

Obecnie mechanizmy waloryzacji w umowach o zamówienia publiczne w żadnym stopniu nie odzwierciedlają rzeczywistych zmian kosztów realizacji zamówienia, co prowadzi do problemów finansowych po stronie wykonawców. Proponowane zmiany mają na celu zapewnienie bardziej elastycznych i realistycznych mechanizmów dostosowywania wynagrodzenia do zmieniających się warunków rynkowych, co ma na celu zapewnienie stabilności finansowej wykonawców i zachęcenie ich do udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego.

Ochrona przed nadużyciami gwarancji

Projekt przewiduje również mechanizmy zapobiegające nadużywaniu gwarancji oraz wykorzystywaniu ich nieodwołalnego i bezwarunkowego charakteru. Celem jest zapewnienie równowagi między interesami zamawiających a wykonawców oraz zwiększenie zaufania w relacjach kontraktowych.
Obecnie zdarzają się przypadki, w których zamawiający nadużywają gwarancji, co może prowadzić do nieuzasadnionego obciążenia wykonawców. Wprowadzenie mechanizmów ochronnych ma na celu zapobieganie takim praktykom i zapewnienie, że gwarancje będą wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem, tj. jako zabezpieczenie należytego wykonania umowy, a nie jako narzędzie do wywierania presji na wykonawców.

Podsumowanie

Proponowane zmiany w PZP mogą mieć kluczowe znaczenie dla wykonawców, zwłaszcza w branży budowlanej i infrastrukturalnej. Możliwość różnicowania warunków udziału w przetargach może z jednej strony wzmocnić pozycję unijnych firm na rynku zamówień publicznych, ale jednocześnie budzi duże wątpliwości o zgodność z zasadami konkurencji.

Kwestia waloryzacji wynagrodzenia oraz ochrona przed nadużyciami gwarancji to istotne aspekty nowelizacji, które mogą przyczynić się do większej przewidywalności i stabilności w realizacji kontraktów publicznych.

Projekt, choć porusza kluczowe zagadnienia, nie jest pozbawiony kontrowersji – brakuje szczegółowego uzasadnienia niektórych zmian, a wstępna analiza wskazuje na pewne błędy stylistyczne i ogólnikowe sformułowania. Jego dalszy los zależeć będzie od procesu legislacyjnego i reakcji rynku.

Zachęcamy do lektury naszych innych artykułów dotyczących pzp w branży budowlanej.

Autor: Jędrzej Witaszczak, radca prawny DSK Kancelaria